"Studija srpskih eksperata" o Kosmetu: Razgraničenje, razmena teritorija, "status quo"...?

Dokument sadrži više od 90 strana i potpisuju ga Miladin Kovačević, Dušan Gavrilović, Dragan Popović, Milena B. Stevović, Ljiljana Sekulić i Katarina Stančić, objavljena je u januaru 2018. godine.

U studiji "Ekonomski, demografski i socijalni efekti različitih scenarija normalizacije odnosa između Beograda i Prištine" se razmatra mogućnost normalizacije odnosa između Beograda i Prištine sa scenarijima sa i bez razmene teritorija, scenarijom potpune implementacije Briselskog sporazuma iz 2013. godine, kao i scenariom u kojem bi bio zadržan postojeći "status quo".

"Prvi, koji možemo označiti kao očekivani ili realni scenario, podrazumeva da će se odnosi između Srbije i Kosova i Metohije normalizovati – bilo kroz razmenu teritorije, ili primenu Briselskog sporazuma (2013) na adekvatan način. Kao rezultat ovih procesa, Srbija će se uspešno priključiti Evropskoj uniji. Proces evropskih integracija zemlje će se intenzivirati i završiti u periodu između 2025. i 2030. godine", navodi se u studiji.

"Drugi, u kojem neće doći do normalizacije odnosa Srbije i Kosova, odnosno zadržaće se sadašnje stanje, zbog čega ćemo taj scenario nazvati 'status quo'. Shodno tome, pretpostavlja se da će pregovori Srbije sa Evropskom unijom biti neuspešni, tako da se može posmatrati kao pesimistička varijanta, koja prikazuje najveći pad stanovništva, pogoršanje ekonomskih uslova, izostanak rasta i konvergencije ka razvijenim zemljama EU", dodaje se.

Kada je u pitanju scenario normalizacije odnosa Srbije i Kosova sa razmenom teritorije, u ovoj varijanti, kako se navodi, teritorijalne celine Republike Srbije sa većinskim albanskim stanovništvom priključile bi se Kosovu, a teritorije Kosova sa većinskim srpskim stanovništvom priključile bi se Republici Srbiji.

"Razmenjivale bi se samo nacionalno homogene teritorije, tj. teritorije sa dominantnim učešćem albanskog stanovništva na strani Republike Srbije i obratno, teritorije na Kosovu sa dominantnim učešćem građana srpske (i nealbanske) nacionalnosti u ukupnom broju stanovnika posmatranih opština, i teritorije koje se nalaze u pograničnim delovima”, navodi se u studiji.

U tom smislu se kaže da, kada je reč o Srbiji, kao predmet moguće razmene teritorija dolazi samo opština Preševo, sa 29.600 stanovnika, od kojih 91 odsto čine Albanci. Ovaj deo teritorije razmenjivao bi se za opštine Severnog Kosova – Zvečan, Zubin Potok, Leposavić i severni deo Kosovske Mitrovice, u kojem, prema proceni, živi 42.021 lice.

"Uključivanje opštine Medveđa sa svega 7,1 odsto u scenario razmene teritorija predstavljalo bi, ne samo za Srbiju, već i za Kosovo, neodrživo rešenje. Opština Bujanovac, sa etničkom podelom 50:50 odsto, tačnije sa 53 odsto albanskog stanovništva, bi hipotetički mogla da se posmatra kao potencijalna teritorija za razmenu, ali sa gotovo polonom nealbanskog stanovništva i ovo rešenje bi dugoročno bilo neodrživo i praktično neizvodljivo i predstavljalo bi žarište novih političkih problem ai bezbednosnih rizika", navodi studija.

Kako se navodi, ukupan broj stanovnika Severnog Kosova je 42.000, a opštine Preševo 30.000. Razlika od 12.000 mogla bi da se posmatra kao demografski dobitak za Srbiju. Isto tako, tu bi postojao i teritorijalni dobitak za Srbiju od oko 1.000 kilometara kvadratnih.

Ekonomski gledano, pokazuje studija, ukupan dobitak za Srbiju samo kroz smanjenje rashoda za kancelariju za KiM i razliku između BDP-a srpskih opština na Severu Kosova i opštine Preševo, iznosio bi oko 90 miliona evra godišnje.

Kada se posmatraju efekti različitih scenarija na eksternu makroekonomsku ravnotežu, dodaje se, već u 2030. godini BDP Srbije bi, umesto 85,7 milijardi evra u realnom scenariju, iznosio 65,8 milijardi evra u status quo scenariju, što predstavlja razliku od gotovo 20 milijardi evra.

Kada je u pitanju scenario normalizacije odnosa Srbije i Kosova bez razmene teritorija, odnosno primena Briselskog sporazuma, u tom slučaju postojeće administrativno razgraničenje Republike Srbije i Kosova ostalo bi nepromenjeno.

"Briselski sporazum, tj. Prvi sporazum o principima normalizacije odnosa Beograda i Prištine omogućio bi osnivanje Zajednice srpskih opština, kao oblika lokalne autonomije i samouprave unutar Kosova, sa autonomijom i nadzorom u oblasti ekonomskog razvoja, obrazovanja, zdravstva, urbanizma i ruralnog razvoja. Sporazum podrazumeva ukidanje bezbednosnih struktura i pravosudnih institucija Republike Srbije na Kosovu i Metohiji, u opštinama sa većinskim srpskim stanovništvom. Sudske vlasti u opštinama sa većinskim srpskim stanovništvom bile bi integrisane i funkcionisale bi u okvoru pravnog sistema Kosova. Apelacioni sud u Prištini bi uspostavio komisiju u kojoj bi većinu činili srpske sudije i koja bi bila nadležna za sve ćeinske srpske opštine. Drugim rečima, postojeće srpske opštine na Kosovu bi bile u potpunosti integrisane u pravni i politički sistem Kosova, uz obrazloženje njihove autonomije i samouprave u navedenim oblastima", navodi se dalje.

Ovakav scenario, kako se dodaje, neće imati direktne, neposredne efekte na visinu BDP-a Republike Srbije. Taj efekat neće imati ni "status quo" scenario.

Kada je demografska slika zemlje u pitanju, studija navodi da bi nerešavanje odnosa između Beograda i Prištine rezultiralo negativnim demografskim efektom za Srbiju od 1,6 miliona ljudi u 2060. godini.